เลือกอุปกรณ์ช่วยยก (Sling, Hook, Shackle) ข้อควรระวังในการใช้งาน

ในงานอุตสาหกรรมและงานก่อสร้าง อุปกรณ์ช่วยยก (Lifting Accessories) เช่น Sling, Hook และ Shackle เป็นส่วนสำคัญของกระบวนการยกและเคลื่อนย้ายวัสดุหรือวัตถุที่มีน้ำหนักมาก หากเลือกใช้อุปกรณ์ไม่เหมาะสม หรือใช้งานโดยขาดความรู้ความเข้าใจ อาจก่อให้เกิดอุบัติเหตุร้ายแรงต่อผู้ปฏิบัติงานและความเสียหายต่อทรัพย์สิน ด้วยเหตุนี้ การเลือกอุปกรณ์ช่วยยกอย่างถูกต้องและการใช้งานอย่างปลอดภัยจึงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง

อุปกรณ์ช่วยยก คืออะไร

อุปกรณ์ช่วยยก (Lifting Accessories หรือ Lifting Gear) คือ อุปกรณ์ที่ใช้ร่วมกับเครนหรือรอกในการจับ ยก เคลื่อนย้าย หรือปรับตำแหน่งของวัสดุ ซึ่งไม่รวมถึงเครื่องยกหลัก (เช่น เครน) แต่จะรวมถึงอุปกรณ์ที่ต่อพ่วงจากตะขอของเครนเพื่อจับกับภาระ (Load)

อุปกรณ์ที่ใช้บ่อย ได้แก่

Sling (สายยก)
Hook (ตะขอยก)
Shackle (กิ๊บต่อหรือกิ๊บล็อก)
Eye bolts, Turnbuckles, Chain blocks ฯลฯ

ในบทความนี้จะเน้น Sling, Hook และ Shackle เป็นหลัก

1.Sling (สายยก)

ประเภทของ Sling

Sling มีหลากหลายชนิดที่เหมาะสมกับการใช้งานที่แตกต่างกัน โดยแบ่งออกเป็นหลักๆ ดังนี้

1. Wire Rope Sling (สายสลิงเหล็ก):
ทำจากลวดเหล็กกล้า มักใช้ในงานที่ต้องการความแข็งแรงสูง เช่น งานยกชิ้นส่วนโลหะหนัก

2. Chain Sling (สายโซ่):
ทนทานต่อแรงดึงสูงและทนความร้อนได้ดี เหมาะสำหรับการยกภาระที่มีความคม หรือมีโอกาสเสียดสีบ่อย

3. Webbing Sling (สายผ้าไนลอนหรือโพลีเอสเตอร์):
น้ำหนักเบา ไม่ทำลายผิวของวัสดุที่ยก เหมาะกับวัตถุที่บอบบาง เช่น เครื่องจักรกลที่มีผิวเคลือบ

4. Round Sling (สายกลม):
ภายในเป็นเส้นใยต่อเนื่อง หุ้มด้วยปลอกผ้า เหมาะสำหรับงานยกทั่วไป มีความยืดหยุ่นสูง

เกณฑ์การเลือกใช้ Sling

น้ำหนักของภาระ (Load Weight): ต้องเลือก Sling ที่มีค่า WLL (Working Load Limit) เหมาะสม
ลักษณะการยก (Lifting Method): เช่น Vertical, Choker หรือ Basket
สภาพแวดล้อมในการใช้งาน: เช่น อุณหภูมิ ความชื้น การสัมผัสสารเคมี
วัสดุของภาระ: หากเป็นโลหะหรือวัตถุคม ควรหลีกเลี่ยง Webbing Sling
ความถี่ในการใช้งาน: งานที่ใช้งานบ่อยควรใช้วัสดุที่ทนทาน เช่น สลิงเหล็ก

Hook

2. Hook (ตะขอยก)

ประเภทของ Hook

1. Eye Hook:
มีห่วงสำหรับต่อกับโซ่หรือสลิง

2. Clevis Hook:
มีหูสำหรับต่อกับโซ่โดยตรง ไม่ต้องใช้ Shackle

3. Swivel Hook:
หมุนได้อิสระ ช่วยลดการบิดเกลียวของสลิง

4. Latch Hook:
มีตัวล็อกกันสลิงหลุด เหมาะสำหรับงานที่เน้นความปลอดภัยสูง

เกณฑ์การเลือกใช้ Hook

น้ำหนักภาระ: ต้องดูค่า WLL ของ Hook
ความเข้ากันกับอุปกรณ์อื่น: Hook ควรมีขนาดและชนิดที่เชื่อมต่อกับ Sling และ Load ได้พอดี
ความถี่ในการใช้งาน: งานที่ใช้ตลอดวันควรเลือก Hook ที่ทนต่อแรงกระแทกและการหมุน
ข้อกำหนดของมาตรฐาน: Hook ควรผ่านมาตรฐานอุตสาหกรรม เช่น ASME B30.10

Shackle (กิ๊บล็อก)

3. Shackle (กิ๊บล็อก)

ประเภทของ Shackle

1. Anchor Shackle (Bow Shackle):
โค้งกว้าง เหมาะสำหรับงานที่ต้องเปลี่ยนทิศทางของแรงยก

2. Chain Shackle (D Shackle):
รูปตัว D รับแรงในแนวตรงได้ดี ไม่เหมาะกับแรงเฉียง

3. Screw Pin Shackle:
เปลี่ยนง่าย เหมาะสำหรับงานที่ต้องถอดเข้าออกบ่อย

4. Bolt-Type Shackle:
มีสลักและน็อตล็อก ใช้งานในงานถาวร

เกณฑ์การเลือกใช้ Shackle

การรับน้ำหนัก: WLL ต้องสอดคล้องกับภาระ
การติดตั้งและถอดเปลี่ยน: หากต้องถอดบ่อยควรใช้ Screw Pin
ลักษณะของแรง: เลือก Anchor หรือ Chain Shackle ให้เหมาะกับแนวแรง
มาตรฐานความปลอดภัย: ควรใช้ Shackle ที่ผลิตตามมาตรฐาน ANSI, ASME หรือ BS

ข้อควรระวังในการใช้งานอุปกรณ์ช่วยยก

แบ่งออกเป็น ก่อนใช้งาน ระหว่างการใช้งาน และ หลังใช้งาน

1. ตรวจสอบก่อนใช้งาน

ตรวจสอบสภาพภายนอก เช่น สนิม, รอยแตก, การเสียรูป
ตรวจสอบอุปกรณ์ว่ามีเครื่องหมายแสดง WLL หรือไม่
ตรวจสอบการเชื่อมต่อของทุกชิ้นส่วน เช่น การขันเกลียวของ Shackle
ตรวจสอบความเข้ากันของอุปกรณ์แต่ละชิ้น

2. ระหว่างการใช้งาน

ห้ามใช้อุปกรณ์ยกน้ำหนักเกิน WLL
ห้ามบิด, ขัด, หรือผูกมัด Sling โดยไม่จำเป็น
ห้ามใช้อุปกรณ์ที่เสียหายหรือสงสัยว่าผิดปกติ
หลีกเลี่ยงการยืนใต้ภาระที่กำลังยก
ห้ามหมุนหรือกระตุกเครนหรือรอกขณะยกภาระ
ห้ามปล่อยให้ภาระหมุนหรือแกว่งอย่างรุนแรง

3. หลังการใช้งาน

ทำความสะอาดอุปกรณ์หลังใช้งาน
เก็บรักษาในที่แห้ง ไม่เปียกชื้น
บันทึกการใช้งานและการตรวจสอบตามระยะเวลา

ตารางเปรียบเทียบข้อดี-ข้อเสียอุปกรณ์ช่วยยก: Sling, Hook, Shackle (แยกหมวดหมู่)

หมวดหมู่	Sling (สลิง)	Hook (ตะขอ)	Shackle (ข้อเหวี่ยง)
ความแข็งแรง	✅ รองรับน้ำหนักสูง โดยเฉพาะสลิงลวดและโซ่ ❌ สลิงผ้าทนทานน้อยกว่า	✅ แข็งแรง เหมาะกับงานรับน้ำหนักกลาง-หนัก ❌ ถ้าเปิดบานเกินขนาดจะอ่อนแรง	✅ แข็งแรงมาก เหมาะกับงานยึดโยงแน่นหนา ❌ ขนาดเล็กอาจรับน้ำหนักไม่พอ
ความสะดวกในการใช้งาน	✅ ยืดหยุ่น ปรับรูปทรงได้ตามชิ้นงาน ❌ ต้องใช้ทักษะผูกและจัดวางให้ถูกต้อง	✅ ติดตั้งง่ายและเร็ว ✅ บางรุ่นหมุนได้ ❌ ต้องเลือกขนาดพอดี	✅ ถอด-ประกอบง่ายด้วยพิน ❌ บางประเภทขันแน่น-คลายลำบาก
ความปลอดภัย	✅ ไม่ทำให้ชิ้นงานเสียหายง่าย (สลิงผ้า) ❌ เส้นลวดขาด เสี่ยงสูงหากตรวจสอบไม่ดี	✅ มี Safety Latch ในรุ่นมาตรฐาน ❌ ตะขอไม่มีลิ้นล็อกเสี่ยงหลุด	✅ พินล็อกแน่นหนา ❌ ต้องขันแน่น ถ้าไม่แน่นอาจหลุด
การบำรุงรักษา	✅ ดูแลง่าย (สลิงผ้า) ❌ ต้องตรวจสอบสภาพบ่อย ❌ ผ้าไหม้-ขาดง่าย	✅ ดูแลน้อย ❌ ต้องตรวจสอบการเปิดบานหรือสึกหรอ	✅ ดูแลง่าย ตรวจเช็คพิน ❌ ถ้าเกิดสนิมหรือบิดงอ ต้องเปลี่ยนทันที
ความหลากหลายและการใช้งาน	✅ มีหลายชนิดและขนาด ✅ เหมาะกับงานหลากหลายรูปทรงและพื้นผิว	✅ เหมาะงานที่ต้องเกี่ยวและปลดบ่อย ❌ ไม่เหมาะงานที่ต้องผูกหรือพัน	✅ เหมาะงานเชื่อมต่อระบบยก ✅ ใช้ได้ทั้งงานชั่วคราวและถาวร
ต้นทุนและความคุ้มค่า	✅ ราคาหลากหลายตามวัสดุและขนาด ❌ สลิงผ้าราคาถูกแต่ทนไม่ดี	✅ ราคาปานกลาง ❌ รุ่นที่มี Safety Latch ราคาสูงกว่า	✅ ราคาสูงกว่า Hook เล็กน้อย ✅ อายุการใช้งานยาวนาน

สรุป

Sling: เหมาะกับงานที่ต้องการความยืดหยุ่นและรองรับน้ำหนักหลายรูปแบบ แต่ต้องการการตรวจสอบบำรุงรักษาอย่างสม่ำเสมอ
Hook: เหมาะกับงานยกที่ต้องการความรวดเร็วและการเกี่ยว-ปลดง่าย แต่ต้องระวังการหลุดของภาระหากไม่มี Safety Latch
Shackle: เหมาะกับงานเชื่อมต่อที่ต้องการความแข็งแรงและความปลอดภัยสูง แต่ต้องตรวจสอบความแน่นของพินและอุปกรณ์เสมอ

เพื่อให้งานยกของคุณปลอดภัยและเป็นไปตามมาตรฐานสากล ศูนย์ฝึกอบรม CranePro เปิดสอนหลักสูตร “อบรมเครน” สอนโดยทีมวิทยากรมืออาชีพที่ได้รับการรับรอง พร้อมใบประกาศนียบัตรหลังจบหลักสูตร

📞 ติดต่อเราเพื่อสอบถามหลักสูตรหรือจองอบรมได้ที่:
โทร: 089-870-9778